Amerikan Doları Nedir? Tarihçesi

Amerikan doları 2 Nisan 1792 ‘de ABD Kongresi tarafından ülkenin standart para birimi olarak yaratıldı. ABD Dolarının tarihçesi dolar terimi ise İspanyollar tarafından Yeni İspanya’da kullanılan gerçek madeni paraya atıfta bulunmaktadır. Dolar sömürge döneminde zaten yaygın olarak kullanılmaktadır. 1775 yılında Kıta Kongresi zamanında Amerikan Özgürlük savaşını finanse etmek için kâğıt para basılmaya başlanmıştır. Kıta parası tırtıklı bir şekilde İspanyol dolarına uygun olarak basılmıştır. Kolaylıkla taklit edilmeyen ve yeteri kadar karşılığı olmayan banknotlar hızlı bir şekilde değer kaybederek yeni mali ve siyasi nitelikli operasyonlara yol açmıştır. 1781 yılında ABD kongresinde yeni mali operasyonlara destek vermek amacıyla Philadelphia ‘da bulunan The Bank of North Amerika ilk ulusal banka olarak tüm dünyaya ilan edilmiştir.

ABD Dolarının Ortaya Çıkış Yılları Ne Zamandır?

ABD dolarının ortaya çıkış yılları 1702 yıllarına dayanmaktadır. 1792‘de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Yasası çerçevesinde ABD Darphanesi kurulmuştur. Federal para sistemi çevresinden her bir para birimi atın, gümüş, bakır gibi farklı yapı ve değerde yeni madeni para basımı gerçekleşmektedir. 1785 yılında ABD kongresi doları ABD para birimi olarak benimserken, 1791 yılında İlk kez Merkez Bankası kurulmuştur. ABD kongresi, The Bank of The United States’i 20 yıllık süreyle ABD hazinesinin mali temsilciliği göreviyle kabul emiştir. Banka o yılarda hükümet adına merkez Bankası görevini yerine getiren ilk banka sıfatıyla görev almıştır. 1811- 1816 yılları arasında bir süre kopukluk yaşansa da banka 1913 yılına kadar aktif olarak görevini sürdürmeye devam etmektedir.

ABD Doları’nın Tarihteki Banknot Serileri Hangileridir?

ABD Doları’nın tarihteki banknot seri tasarımları Federal hükümet tarafından ilk kâğıt paranın 1861 yılında dolaşıma çıkarması ile başlamıştır. Bu para ile iç savaş finanse edilir. Kongrenin bu dönemde ABD hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknotları ihraç yetkisi bulunmaktadır. Banknotlar renklerinden dolayı yeşil adı ile anılmaktadır. 1861 yılında dolaşıma çıkan tüm ABD dolarları bugün hala geçerli olsa da üzerinden hangi değerler yazılıysa belirtilen değerler üzerinden karşılık bulmaktadır. 1862 yılında kalpazanlığa karşı getirilen caydırıcı önlemlerle ince çizgili gravürler ve karmaşık geometrik desenler imal edilir. Hazine Bakanlığı mührü ve gravürü ile para değerleri onaylanır. 1863 yılında ABD Kongresi ulusal bankacılık sisteminin kurulmasıyla birlikte ulusal banknotlar ABD hazinesi tarafından denetlenir. 

ABD Dolarının Denetim Araçları Nelerdir?

ABD Dolarının denetim araçları Hazine Bakanlığı ve Gizli Servis Kurulu vb. kurumlarca yürütülür. 1862 yılında kalpazanlığın önüne geçmek amacıyla Hazine Bakanlığına bağlı bir denetim birim olan Amerikan Gizli Servisi kurulur. 1913 yılında çıkarılan Amerikan Merkez Bankası kanunu gereğince Amerikan Merkez Bankası ülkenin merkez bankasını ilan eder. Bu tarihten itibaren banka Amerikan merkez bankası bünyesinde üretilen yeni banknotlarla parayı dolaşıma sunar. 1929 yılında üretim maliyetini düşürmek temel ekonomi politikası haline gelmiştir. Bu tarihte banknotlar yüzde 30 oranında küçültülerek farklı değerlerdeki paralar için standart desenler ortaya çıkarılır. Dolaşımda bulunan para değerlerinin tasarım sayısı azaltılarak standartlaşma işlemi yapılır. Bu çalışma kapsamında gerçek ve sahte banknotlar birbirinden ayrıştırılarak artık kolayca ayrıt edilebilir. 

ABD Dolarının Yeni Banknot Serileri Ne Zaman Güncellendi?

ABD dolarının yeni banknot serilerinin güncellendiği tarih 1915 sayılı yasa gereğince yenilenerek herkesçe uyulması zorunlu hale getirilmiştir. In God We Trust  (tanıya güveniyoruz)  ibaresiyle tüm banknotların 1915 sayılı yasa gereği güvence altına alınarak kullanımı zorunlu tutulmuştur. İlk olarak 1957 serisi kapsamında gümüş Sertifikaların tedavülden çıkarılmış, Amerikan Merkez Bankası banknotları 1963 yılında seri üretime başlamıştır. Teknik gelişim sağlamasıyla son moda baskı makineleri kullanılarak sahte banknot üretimini önlemek için emniyet şeritleri ev mikro baskı yöntemleri kullanılmaktadır. ABD Dolarının tarihçesi kapsamında doların değeri seriler halinde güncellenmiştir.1990 serisi 10 dolarlık banknotlarda kullanılarak seri işlemi güvenli bir şekilde sürdürülmüştür. 1993 yılına kadar söz konusu olan tüm banknotlar 1 ve 2 dolarlık olacak şekilde tüm banknotlar üzerinde uygulanmaya başlamıştır. 

1996 yılında sahte banknot üretiminden caydırmak için çok sayıda önlem niteliğinde uygulanan Amerikan banknot tasarımları 67 yıl sonra ilk kez önemli ölçüde değiştirilmeye çalışılmıştır.  İlk yeni banknot serisi 1996  ‘da tedavüle çıkan 100 dolarlık banknotlardır. 1997 yılında 50 dolarlık yeni banknot serisi ve 1998 yılında 20 dolarlık, 2000 yılında 10 ve 5 dolarlık banknotlar birbirini izlemektedir. Bu dönemde Garavür ve Baskı dairesi sahte banknotların önüne geçmek için 7 ve 10 yılda bir yeni para tasarımı değişikliğine gitmektedir.2003 yılında ABD Gizli servis yeni kurulan ABD Ulusal Güvenlik Dairesine bağlanarak Amerikan dolarını sahtecilikten korumaya yönelik bir dizi faaliyetin içine girmiştir. Aynı yıl içinde çeşitli banknot üretimleri yapılmaya devam etmiştir. 20 dolarlık banknotlar dolaşıma sunularak yeni tasarım dolarlar üretilmiştir. 2004 yılında yeni 50 dolar tasarımı üretilme geçerken, 2006 yalında aktif 10 dolar üretimleri gerçekleşmektedir.

ABD Dolarının Korumak İçin Hangi Denetim Uygulamaları Yapıldı?

ABD dolarını korumak için yeni dolar tasarımları piyasaya sürülmüştür. 2010 yılının Nisan ayında ABD Merkez Bankası 2011 Şubat ayında tedavüle girecek olan yeni 100 dolar tasarımlarını tanıtarak para politikasını etkili bir şekilde yürütmektedir. Yeni Benjaminler olarak adlandıran bu gelecek nesil de 100 dolar sahteciliğinin önüne geçmek için birbirinden kullanışlı yeni önlemler almıştır. Bu önlem ve uygulamaları içinde en çok dikkat çeken özellik ise 3 boyutlu şerit uygulamasıdır. Dolaşımda az bulunan banknotlar 2 dolar ‘dır. 2 dolar dünyada sınırlı sayıda üretilen para tasarımının başında gelmektedir.

Dolar Günümüzde Hangi Ülkelerin Para Birimidir?

Doları günümüzde para birim olarak kullanan ülkeler Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, ABD, başta olmak üzere pek çok ülkeyi kapsar. Dolar kâr marjı yüksek olan küresel bir para birimi olarak günümüzdeki güçlü ilerleyişini ve geçerliğini hala korumaktadır. ABD doları; Ekvador, Marshall Adaları, Palau, Zibabwe, Micronesia, Doğu TİMOR,  El Salvador gibi ülkelerde yaygınlık göstermektedir. Avustralya doları, Nauru ve Kiribti gibi ülkelerde kullanılmaya devam etmektedir. 

2. dünya savaşı yıllarında ABD ‘nin küçük bir kasabası olan Bretton Woods’ta çok sayıda konferans bulunmaktadır. Özellikle Birleşmiş Milletler, Para ve Finans konferansları düzenlenmeye devam etmektedir. Ulusların ticaret alt yapı sistemleri ticari işlemlerde, para birimlerinin birbirine çevrilmesinde ve para değerlerinin kur değişimi politikasında son derece önem taşımaktadır. Bretton Woods sistemi sayesinde bu sorunlar büyük ölçüde çözüme kavuşturmuştur.

ABD Dolarının Ticaret Hacmini Düzene Sokan Bretton Woods Sistemi Nedir?

ABD dolarının ticaret kapasitesini yasal olarak düzenleyen Bretton Woods sistemi dünyanın önde gelen gelişmiş ülkeleri arasındaki tüm finansal ve ticari işlemelere uyulmasını gerekli kılar. Dünyada ilk kez bağımsız ulus ve ülkeler kendi aralarında ortak parasal düzen antlaşması yaparak ticarete yön vermeye başlar. Paralarını dünya piyasasında aktif olarak Amerikan dolarına çevirmek isteyen ülkelere dolar ve altını birbirine dönüştürerek bu sistemin güvenliğini kanıtlamıştır. Sisteme göre 1 ons altın= 35 dolara tekabül etmiştir. 1 dolar= 0,88867 gram altın olarak dönüştürmüştür.

Bretton Woods Antlaşması gereğince çok özel nitelikli olarak düzeltilmesi olanaksız hale getirilen tüm sorun ve dengesiz para giriş çıkışlarında takas işlemi uygulanmaktadır. Herhangi bir ülke parasını dolar karşısındaki değeriyle değiştirme avantajı sağlamaktadır. Bu düzenlemeler ışığında öngörülen tüm para değerinin ülke para değerinin altında olması işlemi devalüasyon, ülke para birimi değerinin yabancı para birimi değerinin üstünde olması işlemi revalüasyon adını almaktadır. Devalüasyon ve revalüasyon oranları en fazla %10 oranında artırılmıştır. Yapılan bu yeni düzenlemeye IMF tarafından izin verilmesi şarttır. ABD dolarının tarihçesi ve ekonomik seyri dolar kur indeksine göre şekillenmektedir. Sistemde yaşanan bazı ekonomik kriz ve döviz hareketliliği bünyesinde tüm dolar ve para çıkışlarında yaşanan bu sorunlar nedeniyle 1 ons altın 38 değerine eşitlenip düzenleme işlemi yapılarak finansal sorunların önüne geçilmiştir.