Peso Nedir? Tarihçesi

Peso aslen İspanyol kökenli olup tarihi çok eskilere dayanan, bu gün pek çok İspanyol kolonisi olan ülkenin para birimi olarak kullanılır. Dolar simgesi ilk etapta İspanyol  -Meksika Peso değeri için geçerli iken, sonraları Amerikan doları için de kullanılan bir para değeri haline gelmiştir. Doların simgesi bu gün dünyaca tanınan ve aktif döviz kur piyasasında tercih edilen peso ile aynı şekilde adlandırılmış, dolar ve peso para birimi evrensel birer sembol haline gelmiştir.

Peso Birimleri Nelerdir?

Peso para birimleri şu şekildedir:

• Arjantin Pesosu
• Şili Pesosu
• Kolombiya Pesosu
• Küba Pesosu
• Dominik Pesosu
• Meksika Pesosu
• Filipinler Pesosu
• Uruguay pesosu 

Pesoyu sadece bu birimler kullanılmaz, bölgesel örgütler de para birimini hesap aracı olarak tercih etmektedir. Peso, 1963 ve 1988 yılında Bolivya’da, 1925’te Guetemala’da ve 1975 ve 1997 yılları arasında Gine- Bissau’da resmi para birimi olarak kullanılmaya devam etmiştir. 

1772 –  1786 yıllarında yaşanan reform çalışmalarından sonra İspanyol imparatorluğuna ait gümüş sikkelerin de temeli olarak kullanılmaya başlamıştır. Amerika’da paraya sekizlik parça ya da öğütülmüş İspanyollar adı verilmiştir. Bu para değerleri ABD gümüş dolarına denk olacak şekilde tasarlanmıştır. Amerika’da İspanyol kolonilerinin çoğu bağımsızlarını kazandıktan sonra pesoyu temel para birimi olarak kullanmıştır. Ülkeler madeni paralar için ondalık sistemini benimseyerek yerel bir terimin karışıklığı olarak peso terimini kullanmıştır. Pesonun ismi her ne kadar değiştirilerek ekonomide seyrini devam ettirse de her bölgede paranın gerçek karşılığı peso olarak kalmaya devam etmiştir. İspanya pasetayı ilk kez 1859 yılında para birimi olarak kabul ettiğini dünya kamuoyuna duyurarak paranın dolaşımda hızlıca yükselmesine olanak sağlamıştır. 1864- 1868‘e kadar kısa süre hariç, paseta Avrupa Birliği’nin para birimi olarak euro’nun tek para birimi olarak kullanılmasına da zemin hazırlamıştır.2002 yılına kadar para, temel birim olarak kullanılmaya başlamıştır. 

Arjantin Pesosu

Arjantin pesosu Arjantin’in para birimi olarak kullanılmaktadır. Dolar simgesi ile ifade edilen paranın uluslararası kodu ARS şeklindedir. 1 Peso 100 centovoya bölünerek  hesaplanmıştır. Ülkenin 2010 yılındaki enflasyon değerinin oranı %22 seyrinde gerçekleşmektedir. Sıkça kullanılan banknotlar; 20,50,100,200,500,1000pesos’tur. Madeni paralar ise; 1,2,5, 10 peso olarak yaygın şekilde kullanılmaya devam etmektedir. Parayı basan ve nakitleri ülkeye rezerv olarak ayıran finansal aracı kurum Arjantin Merkez Bankasıdır. 

Dinar nedir? Tarihçesi yazısına da ulaşabilirsiniz.

Şili Pesosu

Şili Pesosu, Şili’nin resmi para birimi olarak kullanılırken, dolar simgesi ile ifade edilir. Şili pesosu alt birimi 100 Centavos’a eşittir. Şili’de geçtiğimiz yüzyıl içinde para birimlerinin adlandırılması birkaç defa değişime uğramıştır. Condor  =10 Peso ile ödeme yapılmış, sonra yeniden Peso ve son olarak Ecudo pesoları kullanılmıştır. 1974 yılında ise yeniden peso kullanımına geçilmiş, peso ülkenin milli para birimi olarak daha fonksiyonel bir işlev kazanmıştır.

Şili pesosu tarihi süreçleri bakımından şu şekilde değerlendirilir: 1743 ‘ten itibaren halk kendi parasını basma hakkı elde ederek 1749’ da ilk altın ve gümüş paralar piyasaya sürülür ve peso aktif piyasadaki yerini alır. Altın sikkeler 1 Escudo 16 Reale eşitlenmiştir. Bağımsızlıklardan sonra Şilililer ilk kez Escudo  /real para birimini kullanarak peso paralarını devralmıştır. Chiloe adasında 1826 tarihine kadar İspanyol sikkeler basılarak piyasada işlem görmeye başlamıştır. Peso 1835 yılında ondalık sistemin yürürlüğe konulmasıyla piyasaya etkili bir giriş yapar. 1851 yılında sikkelerin ağırlık birimleri komple ondalık sistemine göre ayarlanarak paralar aktif finans piyasasında kullanılmaya başlamıştır. 1859  -1860 yılında Copiapo şehir merkezi hükümetten ayrılarak kendi peso ve centovaalrını basmaya karar vermiştir.1880 yılında ilk banknotlar basılarak aktif ticaret sisteminde kullanılmaya devam etmektedir. 1925 yılında Şili merkez bankası Banco central de Shile de kurularak paranın basım işlemleri ve tedavülde ki tüm likidite oranları bu sistem sayesinde yürürlüğe konulmuştur.  

1955 yılında baş gösteren enflasyon oranları giderek yükselirken, centavolar tedavülden çekilmektedir. 1960 ve 1975 yılları arasında başkan Jorge Alessandır hükümeti Peso’yu Escodo ile değiştirerek 10 peso 1 Cetesimo’ya eşitlenmiştir. 100 Centesimo ise 1 Escudo’ya eşitlenmiştir.  Ekonomik sorunlar ve enflasyon sonucunda para birimine değer kazandırılarak Ekim 1975’ten sonra yeniden peso sürümüne geçilmesine karar verilmiştir. 1 Peso 1000 Escudoya denk gelecek şekilde hesaplanırken, 1 centova  =10 Escudo’ya eşitlenmiştir. 1975 yıllarında 1 Centova sikkelerinin basımı azaltılarak dörtnala yükselen enflasyon oranı sorununun baş göstermesiyle 1 yıl sonra para basımına son verilmiştir. Paranın meta değeri resmi değerinin üstüne çıkarak Peso sikkelerinin basımı faaliyetlerine son verilmiştir. 

Bu gün dolaşımda olan sikkeler; 1 peso, 5 peso, 10 peso, 50 peso, 100 peso,500 peso’dur.

Aktif finans piyasasında dolaşımda hareket eden banknotlar ise şunlardır: 500 peso, 1000 peso, 2000 peso, 5000 peso, 10000 peso, 20000 peso.

Kolombiya Pesosu 

Kolombiya pesosu Kolombiya para birimi olarak kullanılır. Uluslararası kodu COP olup, resmi olmayan para gösterimi COL dolar olarak duyurulmuştur.  Resmi peso değeri dolar üzerinden güncellenir.  Ülkedeki 2006 yılının enflasyon oranı yüzdesi  %5.5 olarak piyasadaki etkin yerini almıştır. Banknot Kolombiya pesoları, 1000, 2000, 5000,10000,20000,50000 olarak piyasada dolaşım hacmi kazanarak aktif şekilde kullanılır. 

Küba Pesosu

Küba pesosu Küba’da kullanılan, uluslararası CUP olan bir para birimidir. İki resmi para biriminden bir tanesi olarak ekonomide aktif kullanılır. Diğer para birimi Küba değiştirilebilir pesodur. 1Küba pesosu 100 centavos’tan oluşarak değiştirebilir peso özelliğiyle dolar peso diğeriyle isimlendirilmektedir. Küba pesosuyla oluşabilecek tüm karışıklıkları önlemek için ulusal peso, değiştirilebilir peso dolar pesosu olarak isimlendirilir.  Değiştirilebilir peso özellikle turistik işlerde kullanılır. Kübalı devlet çalışmaları kapsamında maaşların bir kısmını değiştirilmiş, geri kalan kısmı da normal peso olarak geri alınabileceği duyurulmuştur. Genel ihtiyaçlar için de normal peso kabul edilerek tüm ticari ve sosyal konular bu mali araçlar yolu ile işleme alınmıştır. Küba pesosu ülke dışında resmi bir değer taşımaz. Peso sadece yurt içi döviz kurlarında işlem görmektedir. 

Dominik Pesosu 

Dominik pesosu Dominik Cumhuriyetinde kullanılan resmi bir para birimidir. Genellikle dolar simgesi üzerinden ya da diğer peso bazlı para birimleriyle kullanılarak RD dolar simgesi şeklinde kısaltılır.  Dominik pesosunda alt birimleri vardır. Paranın alt birimi centova ve bir peso 100 centavo’ya bölünerek hesaplanmaktadır. Dominik pesosunun basılması ve ülkeye para değeri olarak taşınması için peso rezervi Dominik Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından basılarak dağıtılır. Dominik pesosu madeni para dağıtımı için; 1, 5,10, 25 dolar, kâğıt para dağıtımı için; 50,100,200,500,1000,2000 dolar tercih edilir.

Kron nedir? Tarihçesi yazısına göz atabilirsiniz.

Meksika Pesosu

Meksika pesosu dünyada en çok ticareti yapılan para birimlerinden olarak gösterilir. MXN kodundan önce MMXP kodu Meksika pesosunun kolayca tanınması için kullanılmaktaydı. Peso, 100 centavos’tan oluşarak 20 Nisan 2009 yılında itibaren Amerikan doları ile değiştirilebilir nitelikte olan değişim oranlarıyla işlem görür. 13,4102 Meksika pesosu 1 Amerika dolarına eşitlenerek piyasada dolaşımını hızlandırarak aktif hale gelir. ABD ve Meksika sınırına yakın olmak üzere özellikle ticaret hacmi gelişmiş marketlerde alıveriş yapmak için bu para birimi son derece kullanışlı hale gelmiştir. Diğer Amerikan şehirlerinde Peso para değeriyle alışverişler yapılmamaktadır.